Глауком – покачен очен притисок

Глауком

Глаукомот претставува група на очни заболувања кои резултираат со оштетување на очниот нерв, обично поради зголемен интраокуларен притисок (ИОП). Овој притисок може да се зголеми кога течноста во окото (водната течност) не се дренира правилно, што доведува до акумулација. Нормалните вредности на интраокуларен притисок се меѓу 10 mmHg и 21 mmHg. Кога притисокот ќе надмине оваа граница, ризикот за оштетување на очниот нерв и развој на глауком значително се зголемува.

Причини за појава на глауком

Причините за настанување на глауком можат да бидат повеќекратни и тоа се:

1. Наследност: Генетските фактори играат значајна улога во развојот на глауком. Лицата кои имаат фамилијарна историја на глауком се во поголем ризик од развој на ова заболување. Генетските мутации можат да влијаат на структурата и функцијата на дренажниот систем на окото, зголемувајќи го интраокуларниот притисок.
2. Возраст: Ризикот од покачен интраокуларен притисок се зголемува со возраста, особено по 60-тата година.
3. Медицински состојби: Некои заболувања како дијабетес, висок крвен притисок и кардиоваскуларни болести можат да го зголемат ризикот од покачен интраолуларен притисок.
4. Трауми и инфекции: Повреди на окото или инфекции можат да го зголемат интраокуларниот притисок.
5. Употреба на кортикостероиди: Долготрајна употреба на кортикостероидни лекови може да доведе до развој на глауком.

Фактори на ризик

Глаукомот е заболување на окото кое може да биде влијателно од неколку ризични фактори. Овие фактори можат да ја зголемат веројатноста за развој на глауком кај некои луѓе. Еве ги главните ризични фактори:

1. Висок Интраокуларен Притисок (ИОП): Високиот интраокуларен притисок е еден од главните ризични фактори за глауком. Кога притисокот во очите е висок, тоа може да предизвика оштетување на оптичкиот нерв, што е карактеристично за глаукомот.
2. Наследственост: Глаукомот може да има наследнички компонент. Ако имате членови од породицата со глауком, тоа може да зголеми вашето ризик за развој на истото.
3. Старост:Староста е значаен фактор за глаукомот. Шансите за глауком се зголемуваат со старењето, особено над 60 години.
4. Очни Повреди или хирургија:Претходни повреди на очите или хирургија може да зголемат ризик за развој на глауком во иднина.
5. Примена на стероиди: Долготрајната употреба на стероиди, може да зголеми ризик за развој на глауком.
6. Присуство на дијабетес: Луѓето со дијабетес имаат поголем ризик за развој на глауком поради компликации врзани за циркулацијата на крв во очите.
7. Хипертензија: Високиот крвен притисок (хипертензија) може да биде поврзан со поголем ризик за развој на глауком.

Овие ризични фактори не гарантираат дека некој ќе развие глауком, но можат да играат улога во зголемувањето на веројатноста за истото. Редовни прегледи и своевремено лечење можат да помогнат во раното откривање и управување со глаукомот.

Како настанува Глаукомот?

Главната причина за настанок на глауком е зголемениот интраокуларен притисок, но постојат и други фактори кои можат да придонесат за развој на ова заболување.

Зголемен Интраокуларен Притисок (ИОП)

Водната течност во окото, се произведува од цилијарното тело и циркулира низ предната комора на окото. Течноста потоа се дренира преку трабекуларниот мрежа во Шлемов канал, а од таму се апсорбира во крвниот систем. Кога оваа дренажна патека е блокирана или не функционира правилно, водната течност се акумулира, што доведува до зголемен интраокуларен притисок. Ова зголемување на притисокот врши притисок врз очниот нерв, оштетувајќи го и доведувајќи до губење на видот.

Симптоми

Раните фази на глауком можат да бидат асимптоматски, што го отежнува раното откривање. Меѓутоа, со прогресија на болеста, можат да се појават следните симптоми:

• Заматен вид
• Болка во окото
• Црвенило на окото
• Намалено видно поле

Видови на глауком

Постојат неколку видови на глауком, секој со различни причини и карактеристики. Еве ги главните видови на глауком:

1. Примарен отворен – аголен Глауком (ПОАГ) – Примарниот отворен-аголен глауком е најчестиот вид на глауком. Тој се карактеризира со постепено зголемување на интраокуларниот притисок поради намалена дренажа на водната течност преку трабекуларната мрежа. Овој вид на глауком често е асимптоматски во раните фази, што го прави тешко за дијагностицирање без редовни очни прегледи.
2. Примарен затворен-аголен Глауком (ПЗАГ) – Примарниот затворен-аголен глауком се јавува кога аголот помеѓу ирисот и корнеата е многу тесен или блокиран, што доведува до брзо зголемување на интраокуларниот притисок. Оваа состојба може да предизвика акутни напади на глауком со симптоми како интензивна болка во окото, заматен вид, црвенило и гадење. Примарниот затворен-аголен глауком е итна медицинска состојба и бара брза интервенција.
3. Нормален тензионен Глауком – Нормалниот тензионен глауком е тип на глауком каде што очниот нерв се оштетува и покрај нормалниот интраокуларен притисок. Причините за овој вид на глауком не се целосно разјаснети, но се верува дека може да бидат поврзани со чувствителност на очниот нерв на нормални притисоци или нарушена циркулација на крвта во окото.
4. Вроден Глауком – Вродениот глауком е редок вид на глауком кој се појавува кај новороденчиња и мали деца. Тој е резултат на абнормален развој на дренажниот систем на окото пред раѓањето. Симптомите вклучуваат прекумерно солзење и осетливост на светлина.
5. Секундарен Глауком – Секундарниот глауком е резултат на друга медицинска состојба или повреда. Овој вид на глауком може да биде предизвикан од воспаление на окото, траума, дијабетес, катаракта, тумори или употреба на кортикостероиди.
6. Пигментен Глауком – Пигментниот глауком е форма на секундарен глауком која се јавува кога гранули од пигмент, ослободени од ирисот, се акумулираат во трабекуларниот мрежа и го блокираат дренажниот систем. Ова води до зголемен интраокуларен притисок и оштетување на очниот нерв. Овој вид на глауком најчесто се јавува кај млади возрасни лица и може да биде асимптоматски во раните фази.
7. Екфолијативен Глауком – Екфолијативниот глауком е друга форма на секундарен глауком предизвикан од акумулација на материјал кој се ослободува од површината на леќата и други делови од окото. Овој материјал може да го блокира дренажниот систем, што води до зголемен интраокуларен притисок. Овој вид на глауком е почест кај постарите лица.

Преглед за глауком

Прегледот за глауком вклучува неколку различни методи и тестови за да се открие присуството на глауком и да се процени неговата тежина. Еве ги главните испитувања и методи кои се користат при дијагностицирање на глауком:

1. Мерење на Интраокуларен Притисок (Тонометрија) – Тонометријата е метод за мерење на притисокот во окото. Постојат неколку типови на тонометрија: апланациона тонометрија, без контактна тонометрија (воздушен тонометар) и тонопен.
2. Испитување на очниот нерв (Офталмоскопија) – Офталмоскопијата е метод за испитување на задниот дел на окото, вклучувајќи го очниот нерв. Користејќи офталмоскоп, офталмологот може да го прегледа оптичкиот диск за знаци на оштетување или други аномалии.
3. Гониоскопија – Гониоскопијата се користи за испитување на аголот помеѓу ирисот и корнеата, каде што се наоѓа дренажниот систем на окото. Овој метод користи специјална контактна леќа со огледала која се поставува на окото за да му овозможи на офталмологот да го види аголот и да утврди дали е отворен или затворен.
4. Периметрија (Тест за видно поле) – Периметријата, или тестот за видно поле, е метод кој го мери целокупниот виден опсег на пациентот. Овој тест може да помогне во откривање на губење на периферниот вид, што е чест симптом на глауком. Пациентот гледа во центар на екран и притиска копче кога ќе забележи светлина во различни делови од видното поле.
5. Оптичка кохерентна томографија (ОКТ) – Оптичката кохерентна томографија (ОКТ) е современ метод кој користи светлосни бранови за да создаде детални слики на структурите на окото. ОКТ може да обезбеди прецизни мерења на дебелината на ретината и оптичкиот нерв, што е важно за следење на промените кои укажуваат на глауком.
6. Пахиметрија – Пахиметријата е метод за мерење на дебелината на корнеата. Овој тест е важен бидејќи дебелината на корнеата може да влијае на точноста на мерењата на интраокуларниот притисок. Тенка корнеа може да доведе до потценување на притисокот, додека дебела корнеа може да го преувеличи.
7. Скенирање со ултразвук на очното дно – Ултразвучното скенирање на очното дно може да се користи за да се создадат детални слики на внатрешните структури на окото. Ова помага во проценка на состојбата на дренажниот систем и другите делови на окото кои можат да бидат засегнати од покачен интраокуларен притисок.

Предоперативни прегледи и испитувања за глауком

Пред операцијата за глауком, пациентите мора да поминат низ серија предоперативни прегледи и испитувања за да се утврди нивната погодност за хируршкиот третман и да се обезбедат најдобрите можни резултати. Овие прегледи вклучуваат детална проценка на очното здравје и општа медицинска состојба на пациентот. Еве ги главните предоперативни прегледи и испитувања:

1. Детална медицинска историја – Медицинската историја е клучен дел од предоперативниот преглед. Офталмологот ќе ги разгледа сите претходни и тековни здравствени состојби, лекови кои ги зема пациентот, и сите претходни операции или процедури на окото. Исто така, ќе се земе предвид и фамилијарната историја на глауком и други очни заболувања.
2. Мерење на интраокуларен притисок (Тонометрија)– Тонометријата е метод за мерење на интраокуларниот притисок (ИОП). Овој тест е клучен за утврдување на нивото на притисок во окото и за планирање на соодветната хируршка интервенција. Различни видови на тонометри, како што се Голдман апланациониот тонометар, без контактен тонометар и тонопен, можат да се користат за оваа цел.
3. Испитување на видното поле (Периметрија) – Периметријата е тест кој го мери целокупниот виден опсег на пациентот. Овој тест помага во откривање на губење на периферниот вид, што е чест симптом на глауком.
4. Испитување на Очниот Нерв (Офталмоскопија) – Офталмоскопијата е метод за испитување на задниот дел на окото, вклучувајќи го очниот нерв. Офталмологот користи офталмоскоп за да го прегледа оптичкиот диск и да утврди дали има знаци на оштетување или други аномалии. Ова е клучно за проценка на напредокот на интраоуларниот притисок.
5. Гониоскопија – Гониоскопијата се користи за испитување на аголот помеѓу ирисот и корнеата, каде што се наоѓа дренажниот систем на окото. Овој тест помага во утврдување дали аголот е отворен или затворен, што е важно за одредување на типот на глауком и за планирање на хируршкиот третман.
6. Оптичка кохерентна томографија (ОКТ) – Оптичката кохерентна томографија (ОКТ) е современ метод кој користи светлосни бранови за да создаде детални слики на структурите на окото.
7. Лабораториски Тестови – Пред операцијата, може да бидат потребни и лабораториски тестови за да се утврди општата здравствена состојба на пациентот. Овие тестови вклучуваат тестови на крв и урина за да се проверат функциите на бубрезите и црниот дроб, нивото на шеќер во крвта, и други важни параметри.

Мерење на очен притисок: инструменти и скали

Мерењето на очниот притисок (интраокуларен притисок – ИОП) е клучен дел од дијагнозата и мониторингот на глаукомот. Постојат различни инструменти и методи за мерење на ИОП. Притисокот се мери во милиметри живин столб (mmHg). Еве ги главните инструменти кои се користат за мерење на очниот притисок:

1. 1. Голдман апланационен тонометар (Goldmann Applanation Tonometer) – Голдман апланациониот тонометар е златен стандард за мерење на интраокуларниот притисок. Овој инструмент користи мала плочка која нежно се допира до корнеата за да го измери отпорот на корнеата на притисок. Принципот се заснова на законот на Имбер-Фик.
      
   2. Без контакттен тонометар (Воздушен пуфф тонометар) – Без контактен тонометарот (познат и како воздушен тонометар) користи воздушен пфах за да го измери интраокуларниот притисок. Овој метод е помалку инвазивен и не бара контакт со корнеата.
   3. Импресијската тонометрија – Импресијската тонометрија е метод за мерење на интраокуларниот притисок (ИОП) во окото, кој се користи за дијагностика и следење на глауком и други очни заболувања. Овој метод е базиран на примената на сила врз површината на окото и мерење на степенот на деформација што се јавува како резултат на таа сила. Инструментот кој се користи за мерење на интраокуларниот притисок со методот на импресијска тонометрија се нарекува Шиотцов тонометар (Schiotz tonometer). Шиотцов тонометар се користи главно заради неговата преносливост и едноставност во употребата.
      
   4. Тонопен (Tono-Pen) – Тонопен е пренослив електронски тонометар кој се користи за мерење на интраокуларниот притисок, особено кај пациенти кои не можат да користат апланациона тонометрија. Овој инструмент е мал и лесен за користење.
      
   5. ИКаре тонометар (iCare) – ИКаре тонометарот е уште еден пренослив уред кој не бара анестезија и е лесен за користење. Овој уред е често користен во педијатрија и кај пациенти со потешкотии за соработка.
      

Споредба на точноста на инструментите:

1. Голдман Апланационен Тонометар (GAT): Најточен и златен стандард.
2. iCare тонометар : висока точност, блиску до GAT.
3. Тонопен: Добра точност, но може да биде помалку прецизен кај некои пациенти.
4. Без контактен тонометар (NCT): Помала прецизност поради влијанието на рожницата.
5. Шиотцов тонометар: Најмалку прецизен, зависен од механичките карактеристики на рожницата.

Скалата за мерење на интраокуларен притисок

Притисокот во окото се мери во милиметри живин столб (mmHg). Нормалните вредности на интраокуларен притисок се меѓу 10 mmHg и 21 mmHg. Вредности над 21 mmHg укажуваат на покачен интраокуларен притисок, а вредноста под 10 mmHg укажува на намален интраокуларен притисок.

Хирушки третман

Процесот на операција за глауком е сложен и вклучува неколку фази: прием на пациентот, предоперативни испитувања, текот на самата операција, постоперативна нега и следење. Еве ги деталите за секоја фаза:

1. Прием и преглед на пациентот: Пациентот по пристигнува во болницата се упатува на преглед од страна на офталмолог за да се потврди дијагнозата на глауком и да се утврди потребата од хируршка интервенција. Се зема детален медицински анамнеза, вклучувајќи претходни заболувања, лекови кои пациентот ги користи и алергии.
2. Предоперативни испитувања: Офталмолошки преглед, комплетен преглед на очите, вклучувајќи мерење на интраокуларниот притисок, визуелно поле, и оптичка кохерентна томографија (OCT). Општи испитувања, лабораториски тестови (крвна слика, биохемиски анализи), електрокардиограм (ЕКГ), и други тестови според потребата. Консултација со анестезиолог за проценка на општата здравствена состојба на пациентот и избор на најсоодветна анестезија.
3. Подготовка за операција: Пациентот се сместува на операционата маса и се администрира анестезија (локална или општа, во зависност од препораката на анестезиологот и сложеноста на операцијата).
4. Оперативна процедура: Постојат различни видови на операции за глауком, но најчесто се користи трабекулектомија.

Времетраење на операцијата:

Целиот процес на операцијата, од подготовка до завршување, обично трае околу 45 до 60 минути. Постоперативниот период е од критична важност за успехот на операцијата и треба внимателно да се следи за да се осигура дека интраокуларниот притисок останува под контрола и дека нема компликации.

Нега после операција:

• Опсервација: Пациентот останува под опсервација во болницата неколку часа за да се осигура дека нема компликации.
• Инструкции за домашна нега: Пациентот добива упатства за користење на капките за очи, избегнување на физички активности и заштита на окото од контаминација.
• Контролни прегледи: Редовни посети кај офталмолог за да се следи заздравувањето и да се проверат вредностите на интраокуларниот притисок.
• Долгорочна нега: Следење на интраокуларниот притисок и проценка на успехот на операцијата. Може да биде потребно продолжување на терапијата со капки за очи или други лекови

Постоперативна нега:

• Домашна дома: Пациентот добива упатства за користење на капките за очи (антибиотици и антиинфламаторни) и заштита на окото.
• Контрола: Редовни контроли кај офталмолог во првите неколку денови по операцијата, а потоа периодично според препораките на офталмологот.
• Избегнување активности: Пациентот треба да избегнува тешки физички активности, триење на окото, и изложување на загаден воздух или вода.

Можни компликации:

• Ран инфламаторен одговор: Воспаление кое обично се контролира со антиинфламаторни капки.
• Инфекција: Ретка, но сериозна компликација која бара итен третман.
• Крварење: Може да се случи, но обично е минимално.
• Постоперативна хипотонија:Ниски нивоа на интраокуларен притисок, што може да се контролира со привремени мерки или дополнителна хируршка интервенција.

Нормални постоперативни симптоми:

• Болка или непријатност:
  • Блага до умерена болка во окото.
  • Непријатност која може да се контролира со орални аналгетици.
• Црвенило:
  • Благо до умерено црвенило на белката од окото (склерата).
  • Може да трае неколку недели.
• Чувство на иритација:
  • Чувство на песок или гребење во окото.
  • Ова чувство обично се намалува со текон на времето.
• Замаглен вид:
  • Привремено замаглување на видот.
  • Видот треба да се подобри во текот на неколку денови до недели.
• Солзење:
  • Прекумерно солзење.
  • Обично се нормализира со текот на времето.
• Чувствителност на светлина :
  • Привремена фотосензитивност.
  • Треба да се носата очила за сонце.

1. Можни компликации (знаци за кои треба веднаш да се консултира офталмолог):

1. Тешка болка: Болка која не се ублажува со лекови или се зголемува.
2. Постепено или нагло влошување на видот: Секоја значителна промена во видот, како губење на видот или појава на темни дамки.
3. Интензивно црвенило: Силно или раширено црвенило кое не се подобрува.
4. Оток на окото или очните капаци: Прекумерен оток кој не се намалува.
5. Гноен исцедок од окото: Исцедок кој е густ и жолт.
6. Силно чувствување на притисок или тежина во окото: Чувство на зголемен интраокуларен притисок.
7. Флешови на светлина или видни халуцинации: Појава на светлосни феномени кои не биле присутни претходно.

1. Ако пациентот доживее некој од овие симптоми, треба веднаш да се консултира со офталмолог за да се спречат сериозни компликации. Редовните контроли и следење на состојбата на окото се клучни за успешното закрепнување после операцијата за глауком.

Ризици од операција на глауком и несакани ефекти

Операцијата на глауком, иако ефикасна за намалување на интраокуларниот притисок и превенција на губење на видот, носи со себе одредени ризици и можни несакани ефекти.

Ризици од операција:

1. Инфекција: Иако ретка, инфекцијата може да се појави и бара итен медицински третман.
2. Крварење: Може да се случи за време на или по операцијата, што може да доведе до компликации.
3. Зголемен или намален интраокуларен притисок: Може да се појави хипотонија (низок притисок) или хипертензивни епизоди (висок притисок) по операцијата.
4. Оток на рожницата (едема): Може да доведе до замаглен вид и дискомфорт.
5. Цикатризација (лузни): Прекумерното лузнење може да го затвори новосоздадениот канал за одлив на течност.
6. Промени во видот: Привремено или трајно влошување на видот може да се случи, иако е ретко.
7. Ретинална отслоеност: Во ретки случаи, може да дојде до одлепување на ретината.

Несакани ефекти:

1. Болка и непријатност: Привремена болка или непријатност во окото.
2. Црвенило и иритација: Може да се појави црвенило и чувство на песок во окото.
3. Замаглен вид: Привремено замаглување на видот кое обично се подобрува со време.
4. Солзење и чувствителност на светлина: Прекумерно солзење и фотосензитивност се чести после операцијата.
5. Оток на очните капаци: Може да се појави оток кој обично се намалува во текот на неколку денови.

Пациентите треба внимателно да ги следат упатствата за постоперативна нега и редовно да го посетуваат офталмологот за контроли. Во случај на појава на сериозни симптоми или компликации, итно треба да се консултира медицинско лице.

Цена на операција на глауком

Цената на операцијата на глауком зависи од повеќе фактори и таа може значајно да варира. Прво цената зависи од тоа дали операцијата е преку фонтот за здравство или е на приватно.  Исто така и од условите на очната клиника, прегледните за дијагностицирање, како и постоперативните прегледи и целосната услуга и нега.

Раната дијагноза и редовните очни прегледи се клучни за превенција и успешна контрола на интраолуларниот притисок. Преку навремено откривање и соодветен третман, може значително да се намали ризикот од оштетување на видот и да се зачува квалитетот на животот на пациентите.